Merhabalar;
Bugün, size oldukça tehlikeli ve ölümcül bir durum olan akciğer embolisi, diğer adıyla pulmoner emboli’den biraz bahsetmek istiyorum. Son yıllarda, biraz farkındalığın bu konuda artması, biraz internet arama motorlarının günlük hayatımıza eskiye oranla daha fazla girmesi, biraz da doğum kontrol ve hormon tedavilerinin daha fazla kullanılmasına bağlı olarak daha fazla oranda görmeye başladım.
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) nedir, neden bu kadar tehlikeli bir durum olarak biliniyor?
Akciğer embolisi, diğer adıyla pulmoner emboli, özellikle bacak (derin) toplardamarları içerisinde oluşmuş pıhtının, kan yolu ile akciğerlere ulaşması ve burada, akciğer atardamarı içerisinde pıhtı tıkacı oluşturmasına bağlı olarak, akciğerin solunum kapasitesinde belirgin bir azalma ile seyreden bir durumdur.
Bu durum neden bu denli ciddi, neden hastaların ölüm riski oldukça yüksek Akciğerlerde aniden ortaya çıkan pıhtı, pulmoner arter adı verilen akciğer atardamarının belli bir bölümünü tıkar. Bu noktada, kanlanmayan bir akciğer bölgesi ortaya çıkar. Bu bölgenin boyutuna (dolayısı ile akciğer pıhtısının boyutu) bağlı olarak, solunum fonksiyonu bozulur. Vücut içerisinde, atardamarlar yolu ile taşınan kan oksijen miktarı belirgin olarak azalır. Bu azalma, oldukça bahislion
hızlı bir sürede, oksijene bağımlı olarak yaşamlarını sürdüren vücut sistemlerinde zararlara neden olur.
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) durumunda, trombus ve emboli kavramları oldukça sık geçmektedir, bu konuda bilgi verir misiniz?
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) oldukça tehlikeli bir durum olup, özellikle bacakta derin toplardamarlar içerisinde ortaya çıkan bir pıhtıdan köken alır. İşte, bacak toplardamarları içerisinde ortaya çıkan pıhtıya; trombus adı verilir. Eğer, bu pıhtı yani trombus zaman içerisinde parçalarına ayrılır ve bu daha ufak parçalar kan akımı yardımı ile daha uzak vücut bölgelerine taşınırsa, diğer bir değişle, kopan bu ufak parçalara emboliadı verilir.
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) neden olur?
- Akciğer embolisi (pulmoner emboli) neden olur sorusunun birden çok nedeni vardır. Bu nedenler arasında;
- Vücudun herhangi bir bölgesinde (ki bu bölge özellikle ayaklar olmaktadır) toplardamar içerisinde kanın, uzun süren hareketsizliğe bağlı olarak (ameliyat sonrası iyileşme dönemi) birikmesi durumunda,
- Toplardamar zedelendiği zaman (özellikle kırık durumu, kalça, uyluk, diz ve bacak ile ilgili ameliyatlar sonrası),
- Vücudumuzda ortaya çıkan başka bir hastalık (örneğin kalp yetmezliği, kalp krizi ve kalp ritm sorunları) veya felç (inme),
- Kan içerisinde bulunan pıhtılaşma faktörlerinin arttığı durumlar (özellikle bazı kanser tipleri, hormon yerine koyma tedavisi (hormon replasman tedavisi) veya doğum kontrol hapları (oral kontraseptifler) kullanımı). Pıhtılaşma faktörlerinin arttığı durumlar, seyrek olarak kalıtımsal (ailevi) olarak ortaya çıkabilmektedir.
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) açısından kimler risk altında?
- Akciğer embolisi diğer adıyla pulmoner emboli açısından özellikle risk altında bulunanlar;
- Uzun süreli istirahat etmek zorunda olanlar,
- Yakın zamanda ameliyat olanlar (cerrahi girişim yapılanlar),
- Ailesinde kan pıhtılaşma sorunu bulunanlar (örneğin geçirilmiş derin ven trombozu hikayesi bulunanlar),
- Ailesinde daha önceden pulmoner emboli (akciğer embolisi) öyküsü bulunması,
- Kanser öyküsü olan veya kanser nedeniyle ilaç tedavisi (kanser kemoterapisi) alanlar,
- Uzun süre oturanlar (uzun süren uçak, tren, otobüs, araba yolculuğu, meslek olarak uzun süre oturanlar),
- Kalp yetmezliği nedeniyle tedavi altında olanlar,
- Felç (inme) öyküsü bulunanlar,
- Şişman (obez) olanlar,
- Toplardamar zedelenmesi bulunanlar (yakın zamanda cerrahi geçirenler, kemik kırığı bulunanlar),
- İlerlemiş varisleri bulunanlar,
- Yakın zamanda (1.5 ay içerisinde) doğum yapmış kadınlar,
- Doğum kontrol hapı (oral kontraseptif) veya hormon yerine koyma (hormon replasman tedavisi) tedavisi uygulananlar,
- Bacak veya kolda bulunan toplardamarlara santral venöz kateter yerleştirilmesi
Akciğer embolisinin (pulmoner emboli) belirtileri nelerdir?
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) belirtileri oldukça değişkendir. Çoğu zaman belirtilerin şiddeti pıhtının yoğunluğuna bağlıdır. Her ne kadar, hastaların çoğu belirtilerden bir veya birkaçına sahip olsa da, hastaların bazılarında herhangi bir belirtiye rastlanmaz.
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) semptomları (belirtileri);
- Dinlenme veya egzersizden bağımsız, aniden ortaya çıkan nefes darlığı,
- Göğüs kafesi üzerinde herhangi bir bölgede ortaya çıkan açıklanamayan keskin, batıcı tipte ağrı. Bazen bu ağrı kola, omuza, çeneye veya boyuna doğru da yayılabilir. Çoğu zaman bu ağrı kalp krizi ile benzerlik gösterir ve sık olarak karışıtırılır.
- Cildin soluk ve nemli olması (şok belirtisi),
- Hızlı kalp atımı (taşikardi),
- Öksürük (kanlı veya kansız balgam),
- Aşırı terleme,
- Endişeli olmak,
- Göz kararması veya bayılma,
- Nefes alıp verirken ıslık benzeri ses (wheezing) duyulması
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) ciddi bir durum mudur?
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) çok ciddi bir durumdur. Bazı hastalar, kendi kendilerine iyileşse de; eğer tedavi edilmezse, kısa süre içerisinde ölüm ile sonuçlanabilecek bir durum olduğunu unutmamak gerekir.
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) tanısı nasıl konulur?
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) tanısı sıklıkla şu testler yardımı ile konulur;
- Akciğer filmi (akciğer grafisi),
- Bilgisayarlı akciğer tomografisi (BT),
- Akciğer anjiosu (pulmoner anjio),
- Akciğer sintigrafisi,
- Bacakların doppler ultrasonografisi (dupleks ultrasonografi),
- Bacak veya akciğerlerin Manyetik Rezonans Taraması (MR)
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) nasıl tedavi edilir?
Akciğer embolisinin tedavisi yakın takip gerektirdiği için sıklıkla hastanede yapılır. Hastanede kalış süresi, hastalığın şiddetine göre değişkenlik göstermektedir. Eğer, pıhtı fazla ve yoğun ise tedavi süresi daha uzun olmaktadır.
Günümüzde, akciğer embolisi (pulmoner emboli) tedavisi için; antikoagülan (pıhtı oluşumunu engelleyen ilaçlar) ilaçlar, trombolitik tedavi (pıhtı eritici ilaçlar), kompresyon çorapları (varis çorabı) ve bazen cerrahi veya bazı girişimsel tedavi yöntemleri uygulanmaktadır. Bu tedavi yöntemlerinin hepsinde amaç; bozulmuş olan akciğer kan akımının bir an önce tekrar sağlanması ve yeni pıhtı oluşumunun engellenmesidir.
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) tedavisinde antikoagülan (pıhtı oluşumunu engelleyen ilaçlar, diğer adıyla kan sulandırıcılar) tedavi nedir, neden önemli?
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) tedavisinde antikoagülan (pıhtı oluşumunu engelleyen ilaçlar) tedavinin temelini oluşturmaktadır. Antikoagülan ilaçlar (pıhtı oluşumunu engelleyen, kan sulandırıcı ilaçlar) kanın pıhtılaşma gücünü azaltırlar ve ileride yeni pıhtı oluşumunu engellerler.
Antikoagülan (kan sulandırıcı, pıhtı oluşumunu engelleyen ilaçlar) ilaçlar arasında en sık olarak kullanılan Kumadin (Coumadin) olup, Warfarin grubu ilaçlar arasında bulunmaktadır. Diğer ilaçlar ise; heparin (düşük veya yüksek molekül ağırlıklı olanlar) türevleridir.
Kumadin, tablet olarak ağızdan alınan bir ilaç iken Heparin; damar yolu ile (yüksek molekül ağırlıklı) ve cilt altına (düşük molekül ağırlıklı) uygulanmaktadır.
Kumadin kullanan hastaların, özellikle kanama açısından uyarılması önemlidir. Bu hastaların, belli aralıklarla Protrombin Zamanı (PTZ/INR) yaptırması oldukça önemlidir. Bu testin sonucuna göre, Kumadin kullanım miktarı ayarlanmaktadır.
Düşük molekül ağırlıklı heparin takibi için herhangi bir test mevcut değildir. Ancak, yine de bu hastaların Kumadin kullanan hastalar gibi kanama açısından uyarılmaları gerekmektedir.
Kompresyon çorapları (varis çorapları) akciğer embolisi (pulmoner emboli) tedavisinde etkili midir?
Kompresyon çorapları akciğer embolisi (pulmoner emboli) tedavisinde oldukça etkilidir. Bu çoraplar sayesinde, bacaklarda toplardamar içerisinde yeni pıhtı oluşumu azaltılır. Genellikle bu çoraplar, konusunda uzman bir doktor tarafından verilmelidir. Değişik formları mevcut olsada sık olarak kullanılan çoraplar; diz altı, diz üstü ve kasık modelleri olmaktadır.
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) tedavisinde cerrahi veya girişimsel tedavi yöntemleri nelerdir?
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) eğer yaşamı tehdit eder nitelikte ise veya uygulanan diğer tedaviler etkisiz ise; cerrahi veya girişimsel tedaviler mutlaka uygulanmalıdır. Bu amaçla, pulmoner tromboendarterektomi adı verilen cerrahi girişim uygulanabilir. İşlem, açık kalp cerrahisi teknikleri ile yapılan ve ölüm riski yüksek bir yöntemdir.
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) tedavisinde uygulanan girişimsel yöntem ise; akciğer damarları içerisinde bulunan pıhtının eritilmesini (pıhtı eritici ilaç ile), pıhtının o bölgeden çıkarılması (aspire edilmesi, parçalanması ile yapılmaktadır. Bu işlem sırasında, Vena Kava Inferior’a şemsiyede yerleştirilmektedir. Bu sayede, akciğerlere bacak toplardamarlarından daha fazla pıhtının ilerlemesine engel olunur.
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) tedavisinde trombolitik (pıhtı eritici) ilaçların etkisi nedir?
Trombolitik diğer adıyla pıhtı eritici ilaçlar, tıpta farklı hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Plazminojen aktivatörü adı da verilen bu ilaçlar, akciğer embolisi (pulmoner emboli) tedavisinde de kullanılmaktadır. Bu tarz ilaçların, yakın takip gerektirmelerinden dolayı hastanede verilmeleri ve hastanın yakın takip edilmesi gerekmektedir.
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) nasıl önlenir?
Akciğer embolisi (pulmoner emboli) nin önlenmesi için yapılacak basit şeyler arasında;
- Düzenli olarak egzersiz yapın,
- Ofis ortamında, aktif olarak hareket edin,
- Yeterli miktarda sıvı alın, su için,
- Sigara içmeyin,
- Dar giysiler giymekten sakının,
- Bacaklarınızı, düzenli olarak, günde en az 2 kere yukarı kaldırmak bulunmaktadır. Basit bu önlemler sayesinde, öldürücü olabilen akciğer embolisini (pulmoner emboli) önleme konusunda adım atılmış olur.
**
Bu içerik hemşirelik ve ebelik mesleğine gönül verenler tarafından hazırlandı.
Sende gönül verdiysen içeriği arkadaşlarınla paylaşayarak bize destek olabilirsin.
